VPRO Zomergasten: 33 seizoenen, 178 gasten, 15 presentatoren

Journalist en televisiepresentator Peter van Ingen is medebedenker van VPRO Zomergasten. Het televisieprogramma wordt jaarlijks op een aantal zondagavonden in de maanden juli en augustus uitgezonden. Het avondvullende programma is voor het eerst te zien in 1988 en is in 2020 toe aan de 33ste editie. Zomergasten krijgt in 2014 de Ere Zilveren Nipkowschijf toegekend. Na 33 seizoenen hebben 15 presentatoren in totaal 178 gasten mogen ontvangen, waaronder veel auteurs, journalisten, politici en wetenschappers.

VPRO Zomergasten

Zomergasten is het avondvullende VPRO-televisieprogramma dat sinds 1988 jaarlijks wordt uitgezonden gedurende een aantal weken in de maanden juli en augustus; van 1989 tot en met 1992 is het in de maand juni uitgezonden. Een seizoen van Zomergasten met in elke aflevering een gast bestaat tussen 1988 en 2003 wisselend uit vier tot zes afleveringen; vanaf 2004 bestaat elk seizoen uit zes afleveringen. Het programma wordt altijd rechtstreeks uitgezonden op een zondagavond, aansluitend op het NOS journaal van acht uur.

De gasten zijn veelal auteurs, journalisten, politici, wetenschappers en bekende of minder bekende televisiepersoonlijkheden. Sportmensen zijn overduidelijk minder geliefd om het programma in te laten vullen; alleen voormalig voetballer Jan Mulder en tafeltennisser Bettine Vriesekoop zijn te gast geweest; in 2018 is voetbalcoach Louis van Gaal één van de gasten. Behalve de Nederlandse nationaliteit heeft een klein aantal gasten een andere nationaliteit, voorwaarde is dat ze Nederlandssprekend zijn. De gast stelt de avond samen aan het hand van zijn of haar uitgekozen televisiefragmenten, keuzes die in het programma worden toegelicht. Bij het programma is geen publiek aanwezig, in de studio zitten enkel de presentator en zijn of haar gast.

Keuzefilm

Sinds 2003 wordt de avond afgesloten met de keuzefilm van de gast; alleen econoom en hoogleraar Henriëtte Maassen van den Brink heeft hier geen gebruik van gemaakt. Politicus Jan Marijnissen (in 2010) en de Belgische politieke activist Dyab Abou Jahjah (in 2016) kiezen beiden voor dezelfde film, namelijk La battaglia di Algeri. Deze Italiaans-Algerijnse film uit 1966 is gebaseerd rondom de gebeurtenissen tijdens de Slag om Algiers in de jaren vijftig.

Ere Zilveren Nipkowschijf

Zomergasten ontvangt in 2014 de prestigieuze Ere Zilveren Nipkowschijf die met enige regelmaat (doorgaans elke twee à drie jaar) wordt toegekend door een jury bestaande uit Nederlandse mediajournalisten.

Peter van Ingen, de eerste van 15 presentatoren

Journalist en televisiepresentator Peter van Ingen is medebedenker van Zomergasten. Hij is van 1988 tot en met 1995 de eerste presentator en gedurende een groot aantal jaren tot en met 2015 eindredacteur. Na het vertrek van Van Ingen heeft het programma een groot aantal presentatoren gekend: Freek de Jonge (1996), Wim T. Schippers (1997), Hanneke Groenteman (1998), Adriaan van Dis (1999-2002), Joost Zwagerman (2003-2004), Connie Palmen (2005), Joris Luyendijk (2006-2007), Bas Heijne (2008), Margriet van der Linden (2009), Jelle Brandt Corstius (2010-2011), Jan Leyers (2012), Wilfried de Jong (2013-2015) en Thomas Erdbrink (2016). De presentatie in 2017 t/m 2020 is in handen van tekstschrijver en journaliste Janine Abbring.

Nationaliteiten

Het gros van de gasten in de rechtstreekse uitzendingen van Zomergasten heeft de Nederlandse nationaliteit. Achttien van de 178 Nederlands sprekende gasten hebben een andere nationaliteit, namelijk de Belgische (Wim Opbrouck, Dyab Abou Jahjah, Griet Op De Beeck, Damiaan Denys, David Van Reybrouck, Guy Verhofstadt, Christine Van Broeckhoven, Tom Barman, Kristien Hemmerechts, Tom Lanoye, Lieve Joris en Hugo Claus), de Duitse (Andrea Maier), de Surinaamse (Lilian Goncalves-Ho Kang You, Anil Ramdas en Romana Vrede), de Iraanse (Kader Abdolah) en de Zuid-Afrikaanse (Ian Kerkhof).

De Belgische auteur Hugo Claus is in 1990 de eerste niet-Nederlandse gast. Muzikant en televisiemaker Jan Leyers is in 2012 de eerste en enige Vlaming die het programma presenteert. Frans de Waal, te gast in 2017, is de enige met een dubbele nationaliteit, de Nederlandse en de Amerikaanse.

178 gasten in 33 seizoenen

Aan het eind van het 33ste seizoen heeft Zomergasten in totaal 178 gasten mogen ontvangen. Dit aantal is discutabel omdat tweemaal de gast in feite een duo is. Adriaan van Dis ontvangt in 2001 het in die tijd onlosmakelijke tweetal Frits Barend en Henk van Dorp, bekend van aanvankelijk wekelijkse sportprogramma’s en later dagelijkse praatprogramma’s. Margriet van der Linden heeft in 2009 het modeontwerpers duo Viktor Horsting en Rolf Snoeren te gast, beter bekend onder enkel hun voornamen Viktor&Rolf.

Zowel presentator als gast

Van de 15 presentatoren in 33 seizoenen Zomergasten is een drietal tevens een keer te gast geweest in het avondvullende programma. In alle gevallen gaat het om auteurs. Freek de Jonge is de presentator van het negende seizoen (1996) en de eerste gast die Wilfried de Jong in 2014 mag ontvangen. Adriaan van Dis presenteert het programma vier seizoenen (1992-2002) alvorens in 2012 als gast bij presentator Jan Leyers aan te schuiven. Connie Palmen is daarentegen de enige persoon die eerst te gast is (1996) en daarna presentatrice (2005).

Jubileumaflevering met Paul de Leeuw

Aansluitend op de reguliere zomerafleveringen zendt de VPRO begin september 2007 een eenmalige jubileumaflevering van Zomergasten uit. Paul de Leeuw, die in 2003 de gast van presentator Joost Zwagerman is, presenteert deze 100ste uitzending na twintig seizoenen. Zomergasten wijkt de bewuste avond af van het reguliere format omdat de televisiekijker de gast is. Een tiental mensen mag die avond in de studio televisiebeelden aanvragen en vertellen waarom ze juist dát fragment nog een keer willen zien.

Opvallende punten

Sportmensen zijn overduidelijk minder geliefd om het programma in te laten vullen; voormalig voetballer Jan Mulder en tafeltennisser Bettine Vriesekoop zijn te gast geweest en in de editie van 2018 is voetbalcoach Louis van Gaal de gast.

De jongste Zomergast is filosofe en journaliste Simone van Saarloos die ten tijde van de uitzending in 2015 25 jaar is. De oudste gast is politica en feministe Hedy d’Ancona die in 2016 op 78-jarige leeftijd haar invulling van Zomergasten mag geven. Bij de presentatoren is Jelle Brandt Corstius de jongste en Hanneke Groenteman de oudste.

Mark Rutte is de enige zittende minister-president die gast is in het programma. Dries van Agt is in 2003 Zomergast maar zijn premierschap ligt dan al meer dan twintig jaar achter hem.

Vrouwen zijn als Zomergast in de minderheid; tegenover 116 mannelijke gasten staan 62 vrouwelijke. Schrijfster Renate Rubinstein is in juli 1988 de eerste vrouw die haar televisieavond in mag vullen, journalist en museumdirecteur Pierre Jansen bijt als gast een week eerder het spits af.

Bugge Wesseltoft

De begintune van Zomergasten is afkomstig van de Noorse jazzmuzikant Bugge Wesseltoft. Een fragment van zijn compositie Existence wordt gebuikt als herkenningsmelodie. Het nummer dateert uit 1998 en staat op de cd Bugge Wesseltoft’s New Conception of Jazz – Sharing.

Janine Abbring presenteert de 33ste editie

De 33ste editie van Zomergasten is in de zomer van 2020 te zien op de zondagavonden van 19 juli tot en met 23 augustus. Het surrealistische decor heet De Camper en is ontworpen door Neal Groot en Koen Steger. Programmamaker en tekstschrijver Janine Abbring is de presentatrice sinds 2017. Abbring heeft tussen 2009 en 2016 onder meer meegewerkt aan De wereld draait door, presenteerde het natuur- en milieuprogramma Vroege vogels en is freelance-eindredacteur van het satirische programma Zondag met Lubach. Aan haar deelname in 2012 aan Wie is de mol? bewaart ze door een ongelukkige sprong in het water minder goede herinneringen. De verbrijzeling van een rugwervel met alle complicaties levert haar wel grote bekendheid op; de onfortuinlijke val heeft veel interviews tot gevolg.

Gasten in 2020

De zes gasten van Janine Abbring in 2020 zijn:

• Typhoon (19 juli), rapper en muzikant
• Inez Weski (26 juli), strafrechtadvocaat
• Nazmiye Oral (2 augustus), actrice, schrijver en theatermaker
• Jaap Goudsmit (9 augustus), viroloog en epidemioloog
• Carola Schouten (16 augustus), minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en viceminister-president
• Ilja Leonard Pfeijffer (23 augustus), dichter en schrijver