Een psychedelische song van John: ‘Tomorrow Never Knows'

De Beatles zijn in hun carrière vaak baanbrekend geweest. In de tweede helft van de jaren zestig van vorige eeuw begonnen ze geestesverruimende middelen te nemen die vooral John Lennon inspireerden tot gedurfde, hallucinerende songs. ‘Tomorrow Never Knows’ was er een van.

Alternatief

In 1965 hadden de Beatles de LP ‘Rubber Soul’ uitgebracht. Het album stond vol met klassieke popsongs, lekker in het oor klinkende liedjes als ‘Norwegian Wood’ of ‘Run for Your Life’ en romantische ballades als ‘Michelle’ of ‘Girl’.

Tijd voor iets anders dachten ze toen en ze begonnen aan hun volgende langspeler, ‘Revolver’, waarop enkele gedurfde alternatieve composities werden geplaatst. Vooral John, de onorthodoxe Beatle, durfde al eens aparte dingen uitproberen. Het afsluitend nummer van de LP heette in de eerste fase ‘Mark 1’ en vervolgens ‘The Void’ -letterlijk ‘de leegte’- om uiteindelijk ‘Tomorrow Never Knows’ als titel mee te krijgen. De woorden van de titel komen vreemd genoeg niet in de song voor, dit in tegenstelling tot het eerdere ‘The Void’ dat in de regel “Lay down all thoughts, surrender to the void” voorkomt.

Ringoïsme

‘Tomorrow never knows’ is wat je zou kunnen noemen een ‘Ringoïsme’, omdat drummer Ringo Starr bepaalde uitdrukkingen verzon die in het Engels niet bestaan en die door zijn toedoen dan uiteindelijk toch in het officiële taalgebruik werden opgenomen. Dat was eerder het geval geweest met ‘A Hard Day’s Night’ bijvoorbeeld. Hij had de uitdrukking ‘Tomorrow never knows‘ begin 1964 gebruikt in een interview met David Coleman voor de BBC tv na een tournee door Amerika.

Loops

Dit nummer, dat opgebouwd werd rond slechts één akkoord -het C-akkoord dat door George Harrison constant op een tanpura werd gespeeld- steunt op een vijftal loops die door elkaar werden opgenomen. Ze kwamen van een zogenaamde ‘melotron’, een indertijd revolutionair instrument met een klavier waarbij achter elke toets een bandopname verscholen zat met instrumenten of geluiden. Zo gebruikten ze de klank van een fluit, een viool, een sitar, een orkest dat slechts de B mol-noot speelde en een geluid dat deed denken aan het geschreeuw van zeemeeuwen maar in werkelijkheid de vervormde lach van Paul McCartney was. De loops waren door McCartney ontwikkeld na het horen van Stockhausens ‘Gesang der Jünglinge’. De gitaarsolo is de solo die Paul op ‘Taxman’ speelde, omgekeerd afgespeeld.

Vervormde Lennonstem

Ook aan de stem van John Lennon werd gesleuteld. Met een aantal technische trucjes werd getracht die helemaal anders te doen klinken dan in eerdere opnames. Om een richting aan te geven had John een heel speciale opdracht gegeven aan producer George Martin. Hij wilde een klank alsof de Dalai Lama op een heuveltop een mantra stond te citeren.

Lennon suggereerde dat hij de tekst in zou zingen, omgekeerd aan het plafond hangend en draaiende rond de microfoon. George Martin, die een beleefde maar eerder conservatieve burgerman was, reageerde daar dan op met een zin als “We are looking at it, John”. We zullen het bekijken, John, waarop hij verder zocht naar een passende manier om aan zijn wens tegemoet te komen.

Psychedelische monniken

De globale klank moest Tibetaans klinken, vond Lennon. Het moest de sound zijn van duizend zingende Tibetaanse monniken. Jaren later zou Lennon toegeven dat hij met het resultaat niet zo tevreden geweest was en de daad bij het woord had moeten voegen en de duizend Tibetaanse monniken had moeten gaan zoeken.

De tekst, geschreven onder invloed van LSD, steunde op het boek ‘Psychedelic Experience‘ van de hippiefilosofen Timothy Leary, Richard Alpert en Ralph Metzer, dat op zijn beurt steunde op het Tibetaanse dodenboek.

Andere versie

Een zo ingewikkeld geconstrueerde en psychedelisch klinkende song als ‘Tomorrow Never Knows’ lijkt moeilijk te coveren. Toch waagden verschillende artiesten zich eraan:

• Jimi Hendrix (1968)
• 801 met Phil Manzanera en Brian Eno (1976)
• Phil Collins (1981)
• The Mission (1986)
• The Chameleons (1986)
• Jad Fair en Daniel Johnston (1989)
• Danielle Dax (1990)
• The Grateful Dead (1992)
• Los Lobos (1993)
• Our Lady Peace (1996)
• The Wailing Souls (1998)
• Helio Sequence (2000)
• David Lee Roth (2003)
• Herbie Hancock (2010)
• Carla Azar en Alison Mosshart (2011)