Hoe vind ik de toonladders op mijn gitaar?

Wanneer je als gitarist wat verder wilt komen, is het leuk om iets meer over noten en verschillende toonladders te leren. Toonladders fungeren als een soort kapstok voor de melodie die gespeeld wordt. Er zijn veel toonladders in gebruik, toonladders bepalen de gevoelsmatige sfeer waarin een lied of song geschreven is. Het verschil tussen onderlnge noot-afstanden bepaalt het type toonladder. Overal op de gitaar zijn dezelfde ladders te vinden (twee gelijke ladders kunnen een verschillende 'klankkleur' hebben).

Waar zitten alle noten?

Een gitaar heeft 6 snaren: E, A, D, G, B, en E. Eerst bekijken de E-snaar: hierop kunnen kunnen 12 noten maken:

positie	0	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
noot	E	F	F#	G	G#	A	Bb	B	C	C#	D	Eb	E

Voor elke noot is een fret (metalen strip) gemonteerd, de positie [ 0 ..XII ] stelt de plaats voor waarop de vinger op -of achter- een fret geplaatst moet worden. Fret 0 tot en met 11 leveren twaalf noten, acht daarvan zitten in het octaaf.

Positie 0 betekent: de noot wordt gemaakt zonder een vinger te plaatsen op de snaar, oftewel men speelt de snaar 'open'.

tablatuur-notatie
Men geeft de snaren aan door middel van 6 horizontale balken. Van onder naar boven stellen de balken de verschillende snaren voor: E, A, D, G, B, en E. De noten worden aangegeven door getallen die de posities van de frets aanduiden.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- E
------------------------------------------------------------------------------------------------------9-----10-----12----14-----16-----17-- B
--------------------------------------------------------------------------------9-----10-----12------------------------------------------------ G
-----------------------------------------------------6-----7-----9----11----------------------------------------------------------------------- D
------------------------2----4-----6----7-----9------------------------------------------------------------------------------------------------ A
----0---2---4----5------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ E

Het aangegeven schema in tablatuurnotatie betekent het volgende:

op de E-snaar worden achtereenvolgens gespeeld: 0, 2, 4, 5
daarna op de A-snaar: 2, 4, 6, 7, 9
daarna op de D-snaar 6, 7, 9, 11
etc...

Toonladders

Een toonladder is een reeks opeenvolgende noten binnen een octaaf. Meestal bestaat een ladder uit 7 noten; de belangrijkste is de grondtoon (of tonica). Een ladder begint met de grondtoon en eindigt met het septiem (de 7e noot). Andere belangrijke noten zijn de terts (3e noot) en de kwint (5e noot). De afstanden tussen de noten noemt men intervallen.

De naam van een toonladder hangt samen met het akkoord waarin een muziekstuk begint of eindigt. Is de toonsoort van een muziekstuk A-mineur, dan kan men de toonladder A-mineur gebruiken om melodieën te maken. De twee belangrijkste toonladders zijn de:

majeurladder
mineurladder

Majeur

algemeen
De afstand tussen de noten onderling noemt men ook wel interval. Binnen een octaaf kan men 12 noten identificeren: de afstand tot de volgende noot is steeds '1'.

Bekijk de A-snaar:

[ -A-- Bb--B--C--C#--D--Eb--E---F---F#--G---G#---A------------- ]
---0---1---2---3---4---5---6----7---8---9---10---11---12---------- A

uit de 12 beschikbare noten maken een selectie zodat de majeurladder ontstaat:

a [0]	b [2]	c# [4]	d [5]	e [7]	f# [9]	g# [11]

De majeur-ladder werkt met de volgende onderlinge afstanden (de afstand (a-b) is twee halve noten):

(2, 2 , 1, 2, 2, 2)

Op positie 5 ziet deze ladder er als volgt uit:

--------------------------4--6--7------------------------------------ D
-------------4--5--7------------------------------------------------- A
----5---7------------------------------------------------------------- E

majeurladders op de gitaar
Majeurladders op de gitaar kunnen overal worden gespeeld. In de volgende voorbeelden bekijken eerst de A-majeurladder. Zoals boven: deze ladder kan worden geleerd op de 5e positie van de gitaarhals:

--------------------------4--6--7------------------------------------ D
-------------4--5--7------------------------------------------------- A
----5---7------------------------------------------------------------- E

dezelfde reeks, gespeeld beginnend op de positie van de open A-snaar,

---------------------------------1---2-------------------------------- G
-----------------0---2---4------------------------------------------- D
----0--2--4---------------------------------------------------------- A

of deze twee gecombineerd,

-----------------0---2---4---6--7----------------------------------- D
----0--2--4---------------------------------------------------------- A

alle noten op de A-snaar spelen is ook mogelijk.

----0--2--4---5---7---9---11---12------------------------------- A

Mineur

De (A)mineurladder bestaat uit de volgende noten:

a [0]	b [2]	c [3]	d [5]	e [7]	f [8]	g [10]

De mineur-ladder werkt met de volgende afstanden:

(2, 1, 2, 2, 1, 2)

mineurladders op de gitaar
Ook deze ladder kan worden geleerd op de 5e positie van de gitaarhals (zoals de majeur):

-----------------------------5---7------------------------------------ D
-----------------5--7--8--------------------------------------------- A
----5---7---8-------------------------------------------------------- E

dezelfde reeks, beginnend op de positie van de open A-snaar,

---------------------------------0---2-------------------------------- G
-----------------0---2---3------------------------------------------- D
----0--2--3---------------------------------------------------------- A

of deze twee gecombineerd,

-----------------0---2---3---5--7----------------------------------- D
----0--2--3---------------------------------------------------------- A

alle noten op de A-snaar spelen is ook weer mogelijk.

----0--2--3--5--7---8---10---12--------------------------------- A

Pentatonisch

De pentatonische toonladder of bluestoonladder is een speciale vorm van de mineurladder. Pentatonisch is afgeleid van het getal 5, deze toonladder heeft 5 noten. Door in de mineurladder een aantal noten weg te laten ontstaat de pentatonische ladder:

a	c	d	e	g

de bluestoonladder (is pentatonisch) in A ziet er zo uit:
-------------------------5---7---------------------------------- D
--------------5--7---------------------------------------------- A
----5---8------------------------------------------------------- E

de andere pentonische ladder is afgeleid van de majeurladder,

a	b	c#	e	f#

en ziet er zo uit.
-------------------------4---7---------------------------------- D
--------------4--7---------------------------------------------- A
----5---7------------------------------------------------------- E

Toonsoorten en verschuiven van de patronen

Uiteindelijk is het fijn wanneer je de verschillende positie's van de gitaar gaat leren kennen. Veel muziek staat (is geschreven) in dezelfde toonsoortof of maakt gebruik van typische akkoordenschema's die daarmee samenhangen.

Gebruik de reeks noten op de E-snaar om de startpositie's van de toonladders uit je hoofd te leren.

positie	0	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
toon	E	F	F#	G	G#	A	Bb	B	C	C#	D	Eb	E

De onderstaande figuren kun je gebruiken als geheugensteuntje:

Bron: Tronic

De A-majeurladder op positie V ziet er zo uit:

--------------------------4--6--7------------------------------------ D
-------------4--5--7------------------------------------------------- A
----5---7------------------------------------------------------------- E

Om in de G-majeurladder te spelen, verschuiven de reeks van positie V naar positie III :

Bron: Tronic

--------------------------2--4--5------------------------------------ D
-------------2--3--5------------------------------------------------- A
----3---5------------------------------------------------------------- E

Alle noten in de reeks worden 2 posities lager gespeeld: de grondtoon verschuift 2 posities omlaag.

Deze verschuiving kunnen toepassen voor alle mogelijke toonsoorten. (op de onderste 3 snaren geldt hetzelfde, kun je uitzoeken als je tijd hebt of zin hebt).

Leer de majeurladder en de mineurladder op veel van de 12 positie's, of kies je favoriet(en), door het standaardpatroon te herhalen

Bij het verschuiven is het verstandig om de belangrijke positie's in de gaten te houden, na positie XII (12) herhalen de toonladders zichzelf.

Naast de grondtoon, zijn de 5e noot (kwint) en 4e noot (subdominant) van een toonladder vaak het belangrijkst.

op positie VII (7) zit de dominant (kwint) van de open snaar
op positie V (5) zit de subdominant van de open snaar

noten uit A majeur horizontaal, verticaal<br> / Bron: Tronic

noten uit A majeur horizontaal, verticaal
/ Bron: Tronic

Zie (klik voor vergroting), wanneer je jezelf zeker voelt op bepaalde posities, kun je 'horizontaal' en 'verticaal' spel gaan combineren. Het kan bijvoorbeeld mooi zijn om in een A mineur ladder ook de A-snaar zelf te gebruiken, of akkoorden die met A mineur te maken hebben.

Open snaren klinken krachtig, en het geluid ervan blijft langer hangen, soms hoef je niet zoveel te doen, probeer gebruik te maken van geluid dat blijft hangen, of juist niet, korte nootjes zijn ook leuk.