Renaissancecomponist John Bull

De renaissance was een interessante periode in de geschiedenis, gekenmerkt door een hernieuwde belangstelling voor kunst en cultuur. Meestal wordt de renaissance geplaatst tussen de jaren 1400 en 1600, hoewel dit per land kan verschillen. Een van de laatste virginalisten was de Engelse renaissancecomponist John Bull. Wat weten we van John Bull?

John Bull

In de buurt van Somerset in Engeland werd in 1562 of 1563 John Bull geboren. Zijn eerste muzikale stappen zette hij als koorknaap in de Chapel Royal, de Koninklijke Kapel, in Londen, die in die dagen onder leiding stond van William Blitheman.

Organist en professor

Na zijn periode als koorknaap werd John Bull in 1582 organist van de kathedraal van Heresford. Na drie jaar, in 1585, ging hij terug naar Londen, naar de Chapel Royal. Enkele jaren later, in 1591, zou hij William Blitheman als kapelmeester van de Chapel Royal opvolgen. Tegelijkertijd werd John doctor in de muziek aan de universiteit van Oxford, en vervolgens professor aan het Gresham College te Londen.

Gezondheid of?

John onderneemt in 1601 een reis naar het vasteland van Europa, in verband met gezondheidsredenen. Deze verklaring werd hier en daar in twijfel getrokken. Kwaadsprekers meenden dat hij in opdracht van koningin Elizabeth I als geheim agent optrad.

Professor of trouwen

Een professor behoorde volgens de toenmalige tradities ongehuwd te zijn. Toen John Bull in 1607 evenwel huwelijksplannen kreeg, was hij genoodzaakt ontslag te nemen als professor.

Nederlanden

In 1613 vertrok John Bull naar de Nederlanden. De reden voor zijn plotselinge vertrek uit Engeland is nooit helemaal duidelijk geworden, maar er zijn enkele mogelijke verklaringen.

• Koningin Elizabeth I was overleden en opgevolgd door James I. Was hij bang dat hij als katholiek in het Anglicaans Engeland geen koninklijke bescherming meer genoot?
• Was hij inderdaad geheim agent geweest, waardoor hij zich vijanden had gemaakt, waartegen het hof hem niet meer wilde of kon beschermen?
• Waren er andere redenen waardoor de Engelse bodem te heet onder zijn voeten was geworden?
• Was zijn levenshouding aanleiding tot onveiligheid in Engeland?
• Misschien bood aartshertog Albrecht in Brussel meer veiligheid, en meer toekomstperspectief?

Hoe dan ook, John arriveerde in de Nederlanden en werd organist van de aartshertogelijke kapel van Albrecht en Isabelle in Brussel en vier jaar later van de kathedraal van Antwerpen. John Bull is nooit naar Engeland teruggekeerd.

Virginaal

Het virginaal, een soort klavecimbel, was in deze dagen een populair instrument. John Bull, evenals William Byrd, was buitengewoon virtuoos op het virginaal. Zijn vingervlugheid, nodig voor zijn composities, was meer dan gewoon. John heeft ongeveer 150 stukken voor virginaal geschreven. Enkele titels:

• The Spanish Pavan
• de Queen Elisabeth's Pavan and Gaillard
• The King's Hunting Jigg

Wat is overgeleverd, betreft meestal dansen met variaties. Hiervan zijn er ook heel wat opgenomen in het Fitzwilliam Virginial Book. John Bull kan beschouwd worden als de laatste in een rij beroemde virginalisten. Engeland heeft na hem een halve eeuw moeten wachten op een opvolger.

Meer muziek

Naast de 150 stukken voor virginaal heeft John Bull ons traditionele miscomposities en een 50-tal fantasia's voor strijkersensemble (gamba) nagelaten. Via kopieën zijn door Guilielmus Messaus, kapelmeester van de St. Walburgiskerk in Antwerpen een aantal variaties overgeleverd, die Bull maakte op het kerstlied Een kindeke is ons geboren. Deze variaties laten zien dat Bull in de periode dat hij in de Nederlanden doorbracht invloeden heeft opgepikt van de Antwerpse en Brusselse omgeving.

Einde

John Bull is, zoals al eerder gemeld, nooit naar Engeland teruggekeerd en bleef dus zijn hele leven in de Zuidelijke Nederlanden. Hij overleed in Antwerpen op 12 of 13 maart 1628.

Lees verder

• Renaissancecomponist William Byrd
• Renaissancecomponist Jacobus Clemens non Papa
• Renaissancecomponist Orlando di Lasso
• Renaissancecomponist Giovanni Pierluigi da Palestrina
• Renaissancecomponist: Josquin Des Prez