Renaissancecomponist William Byrd

De renaissance is een cultuurperiode die je ongeveer kunt plaatsen tussen de jaren 1400 en 1600, niet alleen op het vaste land van Europa, maar ook in het Britse koninkrijk. In de renaissance waren in Engeland verschillende uitstekende componisten actief. Een van de bekendste onder hen was William Byrd. Hoe was het leven en het werk van William Byrd?

William Byrd

Waarschijnlijk rond 1543 werd William Byrd in Engeland geboren. Zijn naam komt ook voor als Bird, Byrde of Byred. Omdat er in het graafschap Lincolnshire in de 17e eeuw een aantal families met de naam Byrd voorkwamen, werd aangenomen dat William Byrd in dit graafschap, in bijzonder in de plaats Lincoln, is geboren. Het feit dat William in latere tijd hier ook werkzaam is geweest, zal aan deze aanname bijgedragen hebben. Precieze geboortedatum en -plaats zijn in ieder geval tot op heden nog niet schriftelijk bevestigd. De muzikale opvoeding genoot William van Thomas Tallis, in die tijd een bekend musicus.

Loopbaan

Hoewel nog erg jong, werd William Byrd in 1563, ongeveer twintig jaar oud dus, aangesteld als organist in de kathedraal van Lincoln. Een aanstelling op deze leeftijd geeft een aanwijzing dat William oorspronkelijk ook uit deze streek stamde. Enkele jaren later, in 1569, werd hij beëdigd als Gentleman van de Chapel Royal. Weer enkele jaren later, in 1572 werd hij, evenals zijn leermeester Thomas Tallis, benoemd tot organist in de Chapel Royal, waarop hij Lincoln verliet en naar Londen vertrok.

Muziekvergunning

Voor het drukken en verkopen van muziek was in de dagen van Byrd een vergunning nodig. In 1575 werd hem, samen met Tallis, deze vergunning door koningin Elizabeth I verleend. Zich bewust van de eer die hen ten deel viel, en wellicht ook om het hof ook in de toekomst gunstig te stemmen, droegen Byrd en Tallis in datzelfde jaar Cantiones Sacrae aan haar op.

Godsdienstige perikelen

Sinds de Engelse kerk zich officieel afscheidde van de Rooms-Katholieke kerk, was het Anglicaanse geloof in feite de staatsgodsdienst. Dat betekende in een tijd dat godsdienstvrijheid nog een onbekend begrip was, dat iedereen die Rooms-Katholiek wilde blijven, het risico van vervolging op de koop toe nam. William Byrd was en bleef katholiek. En inderdaad, vervolgingen waren het logische gevolg.

Diplomatiek

In een land en een tijd waarin godsdienst inzet was van vele twisten, was het van belang diplomatiek te handelen. Byrd wilde katholiek blijven, en verwierp de Engelse staatsgodsdienst. Omdat William diplomatiek genoeg was om zowel voor de Rooms-Katholieke als voor de Anglicaanse erediensten muziek te componeren, kon het hof hem zo nu en dan de hand boven het hoofd houden. Feit is, dat zijn houding tegenover het Anglicanisme verdere hoge benoemingen of onderscheidingen blokkeerde. Na de regering van koningin Elisabeth I, tijdens het koningschap van James I, kreeg William Byrd wat meer vrijheid.

Muziek

Zoals gezegd, veel werk van William Byrd was geschreven voor de Anglicaanse en de Rooms-Katholieke kerk. Het gaat dan vooral om prayers and responses, missen en motetten. Daarnaast componeerde hij madrigalen, canons en liederen. In veel muzikale verzamelingen in Europa verscheen werk van William Byrd. Ook schreef hij het nodige instrumentale werk. Aan de meeste soorten muziek die in zijn tijd bekend waren, heeft William Byrd eigen composities toegevoegd, wat hem tot een van de veelzijdigste componisten uit zijn generatie maakte. Gelukkig is veel van zijn werk in manuscript-vorm overgeleverd.

Virginaal

In de tijd van William Byrd was het virginaal in Engeland een van de populaire instrumenten. Een virginaal was een soort klavecimbel. William Byrd schreef veel werk voor dit instrument. Dat was in deze periode bijzonder, omdat voorheen klaviermuziek niet specifiek voor klavecimbel, virginaal of orgel was geschreven. Veel van Byrds werk voor het virginaal is gebundeld in het Fitzwilliam Virginal Book. Het werk varieert van luchtig dansmelodieën (pavanes of galliardes) tot complexere werken. Vanwege zijn werk voor het virginaal wordt William Byrd ook tot de virginalisten gerekend, een groep Engelse componisten uit het eind van de 16e en 17e eeuw, die voor het virginaal of klavecimbel muziek schreven.

Stondon Massey

De laatste jaren van zijn leven bracht William Byrd door in het dorpje Stondon Massey, dat in de buurt van Londen ligt. Hier leidde hij een rustig, wat teruggetrokken leven, tot hij op 4 juli 1623 op ongeveer tachtigjarige leeftijd overleed.

Lees verder

• Renaissancecomponist Giovanni Pierluigi da Palestrina
• Renaissancecomponist Orlando di Lasso
• Renaissancecomponist Guillaume Dufay
• Renaissancecomponist: Josquin Des Prez
• Renaissancecomponist Jacobus Clemens non Papa