Renaissancecomponist Melchior Franck

Met de opkomst van kunst en cultuur in de renaissance werden vele kunstenaars actief, ook in de muziek. Onder de vele renaissancecomponisten rekenen we ook de Duitse Melchior Franck. De renaissance is een breed tijdvak, grofweg tussen 1400 en 1600. Eigenlijk is Melchior Franck meer een componist uit de late renaissance en het begin van het volgende tijdvak, de barok.

Jeugd en opleiding van Melchior Franck

Melchior Franck werd in het Duitse Zittau geboren, rond het jaar 1579. Een precies jaar is helaas niet bekend, er werd in die periode nu eenmaal veel minder geregistreerd dan tegenwoordig het geval is. Het is waarschijnlijk dat Franck aanvankelijk studeerde bij Christophorus Demantius en later bij Adam Gumpelzhaimer in Augsburg. Na zijn studieperiode ging hij zelf als muziekleraar aan de slag, in 1601 had hij hier een aanstelling voor in Neurenberg.

Hans Leo Hassler

In Neurenberg maakte Franck kennis met Hans Leo Hassler. Hassler had zijn opleiding genoten in Venetië, bij Andrea Gabrieli. Hassler was daardoor bekend geraakt met de Venetiaanse stijl. Op zijn beurt leerde Franck weer van Hassler, met name de Venetiaanse meerkorige en polyfone stijl, zoals die in de hoog-renaissance tot ontwikkeling was gekomen. Franck maakte van deze stijl vervolgens in zijn eigen composities ook weer gebruik.

Coburg

Franck vertrok in 1602 uit Neurenberg, om naar het hof van prins Johann Casimir in Coburg te gaan. Hier kreeg hij een aanstelling van kapelmeester. Het was een prima werkplek en een prima plek om te leven. Franck is zijn hele leven aan dit hof gebleven, hij werd gesteund door de prins en kreeg alle ruimte om te werken aan zijn eigen composities.

Tegenslag voor Franck

Hoe goed zijn positie in Coburg ook was, hij kreeg toch te maken met flinke tegenslag. Door veldslagen uit de Dertigjarige Oorlog was de streek rond Coburg verwoest. En het werd nog erger, er brak een tyfusepidemie uit, waardoor een groot deel van de overlevenden van de oorlog alsnog bezweek. Ook de echtgenote van Franck en zijn twee kinderen kwamen hierbij om het leven. Franck zelf overleefde de epidemie en kon zijn werk als musicus voortzetten. Uiteindelijk overleed Melchior Franck in Coburg, op 1 juni 1639. De Dertigjarige Oorlog was toen overigens nog niet voorbij.

Keerpunt

In zijn werk stond Melchior Franck op een keerpunt van stijlen, hij staat in het middel van de ontwikkeling van de late renaissance met vertegenwoordigers als Orlando di Lasso en Giovanni Pierluigi da Palestrina naar de vroege barok. Hij was niet de enige componist op dit keerpunt, tijdgenoten van hem waren onder vele anderen Michael Praetorius, Henrich Schütze en Claudio Monteverdi.

Geestelijke muziek

Het werk van Franck werd gewaardeerd. Dat blijkt ook wel uit zijn lange dienstverband bij prins Johann Casimir in Coburg, maar ook uit de grote hoeveelheid muzikaal werk dat bewaard is gebleven. Zo schreef hij bij elkaar zo'n 600 muziekstukken, waaronder veel geestelijk werk dat geschreven werd voor de protestante kerk. Zo zijn er bijvoorbeeld ruim veertig bundels met motetten overgeleverd.

Wereldlijke muziek

Naast al de kerkelijke muziek schreef Melchior Franck ook het nodige wereldlijke werk. Denk bijvoorbeeld aan:

• Quodlibet, dit waren potpourri's, medley's en andere muzikale improvistaties
• bicinia, dit waren polyfone composities in duetvorm, vooral vocaal
• tricinia, driestemmige polyfone composities
• liefdesliederen
• volksliederen
• instrumentale dansen
• etc.

Stijl

Franck werkte veel in de stijl van zijn laat-renaissance voorgangers, zoals de beroemde Orlando di Lasso, nauwkeurig gecontroleerde dissonantie en een vloeiend gebruik van de polyfonie. Franck besteedde veel aandacht aan het gebruik en de plaatsing van tekst. Het was belangrijk dat de tekst goed bij de toehoorders overkwam en dus goed verstaanbaar was. Ditzelfde zag je overigens niet alleen inde meer protestante kerkelijke muziek, maar was ook een belangrijk punt geworden in de katholieke religieuze composities. Veel werk van Franck kenmerkte naast bovenstaande ook de meerkorige stijl zoals die in Venetië in de San Marco tot ontwikkeling was gekomen bij componisten als Andrea en Giovanni Gabriëli. Het verschil lag er in, dat in de San Marco gekozen werd voor meerkorigheid waarbij de koren ook fysiek op verschillende locaties in de ruimte opgesteld werden. bij Franck was dat niet zo en dat zal veel met de beschikbare ruimte te maken gehad hebben.

Bekend werk

Onder de ruim 600 overgeleverde composities van Melchior Franck zijn onder veel andere:

• Gemmulae Evangeliorum, een vierstemmig werk uit 1623
• Da Pacem Domine, een van de koralen
• Contrapuncti, een verzameling motetten uit 1602
• Het Bierlied

Lees verder

• Renaissancecomponist Hans Leo Hassler
• Renaissancecomponist Giovanni Pierluigi da Palestrina
• Renaissancecomponist Orlando di Lasso
• Renaissancecomponisten Andrea en Giovanni Gabrieli
• Renaissancecomponist Michael Praetorius