Der Fluyten Lust-hof - Jacob van Eyck

Der Fluyten Lust-hof van Jacob van Eyck wordt door muziekkenners gerekend tot het mooiste solorepertoire dat ooit voor de blokfluit is gecomponeerd. Deze oorspronkelijk uit twee delen bestaande bundel omvat de grootste collectie blokfluitmuziek ooit verschenen. De 143 stukken zijn bedoeld om te worden gespeeld op een sopraan- of een tenorblokfluit. De basismelodieën en sommige eenvoudige variaties ('modo's') hebben een lichte tot gemiddelde moeilijkheidsgraad en zijn na enkele jaren blokfluitles al goed te spelen. De vele, complexere variaties zijn bedoeld voor gevorderden en professionals. Een deel van de stukken is speelbaar op de altblokfluit.

Beroemde verzameling muziek voor de blokfluit

Der Fluyten Lust-hof is een wereldberoemde collectie blokfluitmuziek die in de 17e eeuw is gecomponeerd door Jacob van Eyck. De muziek is speciaal geschikt om te worden gespeeld om de sopraanblokfluit of een tenorblokfluit. Een deel van de stukken kan worden gespeeld op de altblokfluit. Een aantal stukken kan gemakkelijk worden geoctaveerd door altblokfluitisten.

De in totaal 143 muziekstukken voor de solo blokfluit verschenen oorspronkelijk in twee delen: deel 1 de stukken 1-85 en deel 2 de stukken 86-143. In moderne uitgaven van deze collectie onbegeleide solostukken worden deze stukken om praktische redenen in drie banden uitgegeven. Bijvoorbeeld bij de moderne, door Michel en Teske geredigeerde uitgave is deel 1 in twee banden en is deel 2 in de derde band opgenomen. Ook de door Thiemo Wind geredigeerde versie (de New Vellekoop Edition) is in drie delen uitgegeven. Beide moderne uitgaven zijn voorzien van kritisch commentaar en tips voor het spelen van de stukken.

Veel uitvoeringen van Der Fluyten Lust-hof is te vinden op cd's. Maar ook op Youtube kun je al een beeld krijgen van de muziek. Het voordeel van een bestand op cd of mp3 is dat je het rustig in je eigen tempo kunt meespelen om het stuk in te studeren.

Als de muziek op cd of mp3 je te snel gaat, kun je die afspelen met een speciale dj-cdspeler of met het softwareprogramma BestPractice1.03. Daarbij kun je de muziek in het door jou gewenste tempo instuderen zonder dat daarbij de toonhoogte onbedoeld verandert, Met zo’n dj-cdspeler of BestPractice kun je eventueel ook lastige passages isoleren en telkens automatisch laten herhalen.

Jacob van Eyck als componist van Der Fluyten Lust-hof

Jacob van Eyck werd waarschijnlijk in 1590 geboren te Heusden (zijn geboorteplaats is niet zeker). Hij overleed op 26 maart 1657 te Utrecht. Deze blind geboren jonkheer was musicus en componist. Hij werkte als beiaardier en was een befaamd deskundige op het gebied van beiaards. In zijn vrije tijd speelde hij graag blokfluit. Ook componeerde hij. Zijn omvangrijke werk Der Fluyten Lusthof voor de blokfluit staat internationaal gezien nog altijd zeer hoog in aanzien.

Jacob van Eyck nam de populaire muziekstukken uit zijn tijd, speelde die op zijn blokfluit en maakte daarop variaties (in zijn bewoordingen ‘veranderingen’). De basismelodieën zijn dus niet door hemzelf bedacht . Als uitgangspunt voor zijn composities gebruikte hij bijvoorbeeld psalmen, andere liederen en dansen.

Omdat van Eyck blind was, kon hij zijn muziek niet zelf opschrijven. Dat deed iemand anders voor hem, terwijl hij deze al improviserend als het ware ‘dicteerde’. Wat er op die manier was opgeschreven, liet hij voorspelen om te kunnen controleren of het klopte.

De tweedelige verzamelbundel Der Fluyten Lust-hof werd in verschillende herziene drukken gepubliceerd tussen 1644 en 1656. Jacob van Eyck droeg de bundel op aan de beroemde Constantijn Huygens, die indertijd secretaris van de prins van Oranje was.

De muziekstukken uit Der Fluyten Lust-hof

In totaal omvat Der Fluyten Lust-hof 143 genummerde stukken. Het is een collectie van in die tijd populaire stukken met een internationale herkomst. Denk aan melodieën uit Holland, Vlaanderen, Duitsland, Engeland, Schotland, maar ook bijvoorbeeld Frankrijk of Italië.

Tot de in die tijd beroemde componisten van wie Van Eyck aria’s als uitgangspunt heeft genomen, behoren: J. Dowland, G. Caccini en G.G. Gastoldi.

In een aantal gevallen blijven Van Eyks variaties betrekkelijk dicht bij de oorspronkelijke melodie, in andere gevallen wijken ze er sterk van af. Na de meeste stukken volgt een aantal modo’s (variaties met onder elk een aantal modo’s (feitelijk variaties). Van Eyck ‘brak’ daarbij noten van de basismelodie in noten van een steeds kortere duur (diminutie). Elke volgende modo bij een basismelodie werd op deze manier complexer gemaakt en feitelijk van meer versieringen voorzien.

De muziekstukken bestaan uit:

• psalmen en andere geestelijke liederen (bijvoorbeeld van Valerius)
• wereldlijke liederen (waaronder die van ondeugende aard) en aria’s
• instrumentele stukken (voorspel, dans, fantasie, ricercate)

Het werk biedt feitelijk een uniek overzicht van de muziekwereld van de late renaissance en de vroege barok. Veel stukken stammen oorspronkelijk uit de late renaissance. Het royale gebruik van variatietechnieken maakt dat de stukken tot de vroege barok kunnen worden gerekend..

Verschillen tussen facsimile en moderne uitgaven van Der Fluyten Lust-hof

In de facsimile's, ook in die van de laatste door de blinde Van Eyck ‘overhoorde’ en gecorrigeerde druk staan onvermijdelijk een aantal inconsistenties en foutjes. In de moderne, geredigeerde uitgaven zijn die hersteld.

Verder hebben de redacteuren waar wenselijk het gebruik van voortekens en dergelijke aangepast aan de moderne gewoonten. Dit was een lastige klus. Immers, tegenwoordig ligt het voor de hand dat een toevallige verhoging of verlaging voor de rest van de maat geldt. Maar in de tijd van Van Eyck, halverwege de zeventiende eeuw, was dat nog geen vaste gewoonte. Soms werden dergelijke veranderingen in de toonsoort niet in de muziek aangegeven, maar verondersteld of overgelaten aan de smaak of de plaatselijke gewoonten. Een aantal muziekstukken stamde uit de zestiende eeuw en waren nog typisch in een van de kerktoonladders gezet: immers, Van Eyck baseerde zijn composities op bestaande, (soms veel) oudere muziekstukken. In het geval van de uitgave die geredigeerd is door Michel en Teske zijn de toegevoegde toevallige verhogingen of verlagingen boven de betreffende noot gedrukt.

In de door Michel en Teske geredigeerde uitgave staat aan het eind van elk van de drie banden een commentaardeel met een toelichting op de stukken gegeven. Waar mogelijk is ook de tekst van een lied opgenomen.

Bovendien hebben de nieuwe uitgaven een fraaie en moderne lay-out.

De facsimile's van de oorspronkelijke twee delen kun je legaal als pdf downloaden van Der Fluyten Lust-Hof, eerste deel en van Der_Fluyten_Lust-Hof,_tweede deel.

De moderne, verbeterde en becommentarieerde uitgaven met aanwijzingen voor de uitvoering zijn:

• Der Fluyten Lust-Hof; Jacob van Eyck; Erste Vollständig Kommentierte Gesamtausgabe; ; redactie; Winfried Michel en Hermien Teske; 3 delen, Amadeus Verlag; Zwitserland, 1984
• Der Fluyten Lusthof; Jacob van Eyck; New Vellekoop Edition, redactie Thiemo Wind, 3 delen, uitgeverij XYZ; Naarden-Huizen 1990

Lees verder

• Kerstmuziek voor de altblokfluit na Wikifonia
• Blokfluit: toonvorming voor beginners
• De blokfluit als eerste muziekinstrument
• Welke plastic blokfluit is de beste?
• Hoe blaas je zuiver op een blokfluit?